COVID-19 Aşıları
COVID-19 aşılarının üretiminden aşılamaya yolculuğu
Küresel COVID-19 aşılarının önde gelen üreticileri ortaya çıktı ve ilk enjeksiyonlar İngiltere,
Amerika
Birleşik Devletleri ve başka yerlerde uygulanmaya başlandı. Ancak bu çok beklenen aşıları dünya
çapında
dağıtmanın yolu, derin dondurmalar, dikkatli zamanlama, uçaklar, trenler, kamyonlar derken,
beklenenden
zorlu geçecek.
Aşağıda, son aşama denemelerinde yeni koronavirüs enfeksiyonlarının önlenmesinde etkili olan,
önde gelen
üç deneysel aşının yolculuklarına göz atacağız. İlki Pfizer Inc ve BioNTech SE’den, ikincisi Moderna Inc’den -ABD Ulusal Alerji ve
Bulaşıcı
Hastalıklar Enstitüsü ile birlikte ve üçüncüsü AstraZeneca ve Oxford Üniversitesi’nden.
Aşının kaynağı
Bazı aşılar gelecek vaat eden teknolojilere dayanırken, diğerleri
geçmişte başarılı olduğu kanıtlanmış yaklaşımlara dayanmaktadır.
Yeni mRNA teknolojisi
Bu aşıların her ikisi de, vücut hücrelerine yeni koronavirüsteki
başak
proteinlere benzer proteinler yapma talimatı vermek için kimyasal bir haberci
kullanıyor.
Değiştirilmiş taşıyıcı virüs
Zayıflatılmış bir şempanze adenovirüsü, koronavirüs başak proteinlerinin
genetik dizisini içerecek şekilde değiştirildi.
Aşı şişeleri
Sıcaklığa duyarlı aşıların etkili bir şekilde depolanması için
kritik olan
aşı şişeleri, hasar görürse ilaçları kullanılamaz hale getirebilir.
Moderna aşısı
Bir şişede 10 doz bulunur ve her bir kişi 28 gün arayla verilen 2
doza
ihtiyaç duyacaktır.
AstraZeneca aşısı
Bir şişede 8-10 doz bulunur ve her bir kişi 28 gün arayla verilen 2
doza
ihtiyaç duyacaktır.
Pfizer aşısı
Bir şişede 5 doz bulunur ve her bir kişi 21 gün arayla verilen 2
doza
ihtiyaç duyacaktır.
Soğuk zincir
Aşıları stabil tutmak için soğuk ortamlarda dağıtım ve saklama süreci.
Yerleşik soğuk zincir
Çoğu ilaç dağıtım şirketi, iki aşıyı depolayabilir ve taşıyabilir.
Özel üretilmiş ultra-soğuk kaplar
Termal taşıyıcılar kuru buz kullanılarak -70°C'de muhafaza edilmiştir. GPS, sıcaklık takip
cihazının aşının stabillik durumunu gözlemlemesine yardımcı olmasını sağlamıştır.
Aşıların üzerinde kuru buz bulunan kap bulunur.
Her tablaya 195 şişe sığabilir.
1 ila 5 tabla yük kartonuna sığar, kapatıldığında kuru buz kenarları ve boşlukları doldurur.
Bir termal taşıyıcının ortalama boyutu yaklaşık bir kabin bagajı kadardır.
Şirket içinde
Pfizer ve BioNTech ham maddeleri oluşturmayı ve aşıları kendilerinin üretmesini
planlamaktadır.
Sözleşme hizmetleri
İsviçreli sözleşmeli ilaç üreticisi Lonza, diğer yükleniciler ve Moderna'nın kendisiyle
birlikte Moderna aşısının çoğunu üretecek.
Küresel altyapıyı kullanma
Mevcut tesislerde üretim yapabilen AstraZeneca, dünya çapında tedarik ve
üretim anlaşmaları imzaladı.
Aşının kaynağı
Bazı aşılar gelecek vaat eden teknolojilere dayanırken, diğerleri geçmişte
başarılı olduğu kanıtlanmış yaklaşımlara dayanmaktadır.
Yeni mRNA teknolojisi
Bu aşıların her ikisi de, vücut hücrelerine yeni koronavirüsteki başak proteinlere benzer
proteinler yapma talimatı vermek için kimyasal bir haberci kullanıyor.
Değiştirilmiş taşıyıcı virüs
Zayıflatılmış bir şempanze adenovirüsü, koronavirüs başak proteinlerinin
genetik dizisini içerecek şekilde değiştirildi.
Aşı şişeleri
Sıcaklığa duyarlı aşıların etkili bir şekilde depolanması için kritik olan
aşı şişeleri, hasar görürse ilaçları kullanılamaz hale getirebilir.
Bir şişede 10 doz bulunur
ve her bir kişi 28 gün arayla verilen 2 doza ihtiyaç duyacaktır.
Bir şişede 5 doz bulunur
ve her bir kişi 21 gün arayla verilen 2 doza ihtiyaç duyacaktır.
Bir şişede 8-10 doz bulunur
ve her bir kişi 28 gün arayla verilen 2 doza ihtiyaç duyacaktır.
Soğuk zincir
Aşıları stabil tutmak için soğuk ortamlarda dağıtım ve saklama süreci.
Yerleşik soğuk zincir
Çoğu ilaç dağıtım şirketi, iki aşıyı depolayabilir ve taşıyabilir.
Özel üretilmiş ultra-soğuk kaplar
Termal taşıyıcılar kuru buz kullanılarak -70°C'de muhafaza edilmiştir. GPS, sıcaklık takip
cihazının aşının stabillik durumunu gözlemlemesine yardımcı olmasını sağlamıştır.
Aşıların üzerinde kuru buz bulunan kap bulunur.
Her tablaya 195 şişe sığabilir.
1 ila 5 tabla yük kartonuna sığar, kapatıldığında kuru buz kenarları ve
boşlukları doldurur.
Bir termal taşıyıcının ortalama boyutu yaklaşık bir kabin bagajı
kadardır.
Şirket içinde
Pfizer ve BioNTech ham maddeleri oluşturmayı ve aşıları kendilerinin üretmesini
planlamaktadır.
Sözleşme hizmetleri
İsviçreli sözleşmeli ilaç üreticisi Lonza, diğer yükleniciler ve Moderna'nın kendisiyle
birlikte Moderna aşısının çoğunu üretecek.
Küresel altyapıyı kullanma
Mevcut tesislerde üretim yapabilen AstraZeneca, dünya çapında tedarik ve
üretim anlaşmaları imzaladı.
Aşının kaynağı
Bazı aşılar gelecek vaat eden teknolojilere dayanırken, diğerleri
geçmişte başarılı olduğu kanıtlanmış yaklaşımlara dayanmaktadır
Yeni mRNA teknolojisi
Bu aşıların her ikisi de, vücut hücrelerine yeni koronavirüsteki başak proteinlere
benzer proteinler yapma talimatı vermek için kimyasal bir haberci kullanıyor.
Değiştirilmiş taşıyıcı virüs
Zayıflatılmış bir şempanze adenovirüsü, koronavirüs başak
proteinlerinin genetik dizisini içerecek şekilde değiştirildi.
Aşı şişeleri
Sıcaklığa duyarlı aşıların etkili bir şekilde depolanması için
kritik olan aşı şişeleri, hasar görürse ilaçları kullanılamaz hale getirebilir.
Bir şişede 5 doz bulunur
ve her bir kişi 21 gün arayla verilen 2 doza ihtiyaç duyacaktır.
Bir şişede 10 doz bulunur
ve her bir kişi 28 gün arayla verilen 2 doza ihtiyaç duyacaktır.
Bir şişede 8-10 doz bulunur
ve her bir kişi 28 gün arayla verilen 2 doza ihtiyaç
Soğuk zincir
Aşıları stabil tutmak için soğuk ortamlarda dağıtım ve saklama süreci.
Özel üretilmiş ultra-soğuk kaplar
Termal taşıyıcılar kuru buz kullanılarak -70°C'de muhafaza edilmiştir.
GPS, sıcaklık takip cihazının aşının stabillik durumunu gözlemlemesine yardımcı olmasını
sağlamıştır.
Yerleşik soğuk zincir
Çoğu ilaç dağıtım şirketi, iki aşıyı depolayabilir ve taşıyabilir.
Aşıların üzerinde kuru buz bulunan kap bulunur.
Her tablaya 195 şişe sığabilir
1 ila 5 tabla yük kartonuna sığar, kapatıldığında kuru buz kenarları ve boşlukları doldurur.
Bir termal taşıyıcının ortalama boyutu yaklaşık bir kabin bagajı kadardır.
Şirket içinde
Pfizer ve BioNTech ham maddeleri oluşturmayı ve aşıları kendilerinin
üretmesini planlamaktadır.
Küresel altyapıyı kullanma
Mevcut tesislerde üretim yapabilen AstraZeneca, dünya çapında tedarik ve
üretim anlaşmaları imzaladı.
Sözleşme hizmetleri
İsviçreli sözleşmeli ilaç üreticisi Lonza, diğer yükleniciler ve
Moderna'nın kendisiyle birlikte Moderna aşısının çoğunu üretecek.
Uçaklar, trenler ve kamyonlar
Genel olarak havayolları farmasötik ürünleri taşımak için kuru buz gibi soğutma malzemeleri
içeren kaplar kullanır, ancak bazılarında sıcaklık kontrolleri yoktur, bu da ürünleri uçuş
gecikmeleri gibi öngörülemeyen olaylara karşı zayıf hale getirir.
Havayolları şu anda, küçük bir araba kadar pahalı olabilen büyük bir fişli dondurucudan, derin
dondurma gerektiren aşıları göndermek için sıvı nitrojen kullanan çok katmanlı bir teneke kutuya
kadar uzanan seçenekleri değerlendiriyor.
Bazı kamyonlar kuru buzla paketlenecek ve diğerleri soğutulacak. Bazılarında sıcaklık kontrolü
olmayacak ve yalnızca aşı nakil soğutucularının soğutma stabilitesine güvenecekler.
-70 santigrat derecede taşınması ve depolanması gereken Pfizer
aşısının aksine, Moderna ve AstraZeneca
aşıları özel ultra soğuk dondurucular veya büyük
miktarlarda kuru buz gerektirmediğinden kırsal ve uzak bölgelere tedariki kolaylaştırır. UNICEF,
daha yoksul ülkeler için COVID-19 aşıları tedarik etmek ve ayrıca nakliye, lojistik ve depolama
konularında onlara yardımcı olmak için üreticiler ve diğer ortaklarla birlikte çalışıyor.
Dünyanın her köşesine ilaç ulaştırma deneyimi olan BM'nin çocuk kurumu, 'soğuk zinciri' bir
aşının gücünü kaybetmesini önlemek için sıcaklık kontrollü ortamlarda hassas koordinasyon
gerektiren karmaşık bir girişim olarak adlandırıyor. "Sağlık çalışanları, aşılarını depo
tesislerinden köy düzeyine kadar soğuk kutularda ve aşı taşıyıcılarında taşırlar ve en uzak
köylerde bile en son çocuğu aşılamak için araba, motosiklet, bisiklet, eşek, deve veya yaya
olarak seyahat ederler." -UNICEF web sitesinden.
Aşıyı bekleme
Aşılar imalatçıdan kliniklere giderken sevkiyatlar, farklı ortam ve zaman dilimlerine geçecektir.
Ancak aşının içeriğindeki bütünlüğün bozulmaması stabil ve istikrarlı sıcaklıklara
dayanmaktadır.
Doğru soğuk zincir sıcaklıkları korunursa, her üç aşının da raf ömrü yaklaşık altı ay olacaktır.
Ancak aşılar sıcaklık değişimlerine duyarlıdır ve stabilite bir kez tehlikeye atıldığında geri
kazanılamaz. Aşının raf ömrü boyunca sıcaklıkları gözlenmelidir.
Aşılar, altı aylık son kullanma tarihinden önce herhangi bir zamanda uzun süreli, sıcaklık
kontrollü ortamlarından çıkarılabilir. Ancak bir kez soğutulduğunda veya oda sıcaklığında
muhafaza edildiğinde stabilite süresi kısalır.
AŞILANMA
Depolamadan çıktıktan sonra, koronavirüs aşılarının hepsinin hazırlık için farklı gereksinimleri
vardır. AstraZeneca aşısı doğrudan şişeden verilebilir. Moderna dozu, şişe çözüldükten sonra
hafifçe karıştırılmalıdır ve derin dondurucudan yeni çıkmış Pfizer
aşısı, seyreltme ve
tekrarlanan ters çevirme gerektirir, ancak sallanmamalıdır.
Pfizer aşısı için gereken dikkat ve özen, dünyanın her köşesinde bulunmayabilecek uzmanlık
becerileri gerektirebilir. Zamanlamalar ve protokol yakından takip edilmelidir.
Aşılama tesislerinde depolama
Yerleşik soğuk zincir
Moderna ve AstraZeneca aşıları, mevcut tıbbi dondurucularda ve buzdolaplarında saklanabilir.
Uzman depolama
Pfizer aşısının stabilitesi, uzman ultra soğuk dondurucular ve saklama gerektirir.
Aşı hazırlık
Dondurulmuş aşılar kullanılmadan önce çözülmeli ve oda sıcaklığına
getirilmelidir.
Yerinde çalışma
Çözüldükten sonra Pfizer aşısı, şişe içinde bir salin solüsyonu ile seyreltilmeli ve 10 kez
nazikçe ters çevrilmelidir.
Şişeden çıkmaya hazır
Moderna ve AstraZeneca aşıları, yerinde seyreltme veya özel işlem gerektirmez.
Enjeksiyon
Farklı yaş, cinsiyet ve ağırlıktaki kişiler için uygun ölçü ve
uzunlukta şırıngalar ve iğneler gereklidir.
Koldan vurma
Aşılar üst kola intramüsküler enjeksiyonla uygulanır.
İkinci doz
Takviye atışı, bağışıklık tepkisini güçlendirmeye yardımcı olur.
Pfizer aşısı
3 hafta sonrası
AstraZeneca aşısı
4 hafta sonrası
AstraZeneca, etkinliği artırıp artıramayacağını görmek için aşısını Rusya'nın
Gamaleya Enstitüsü tarafından geliştirilen Sputnik V dahil diğerleriyle
birleştirmeyi düşünüyor.
Moderna aşısı
4 hafta sonrası
Etki
Aşılanmamış gruba kıyasla aşılanan grupta enfeksiyon sayısındaki yüzde
bazında azalma.
Virüsten özellikle risk altında olan 65 yaşın üzerindeki yetişkinlerde etkinlik %94'ün
üzerindeydi
Ciddi bir güvenlik endişesi olmadan ve ciddi vakaları önlemede %100 başarı oranı
İki tam dozda %62 etkilidir, ancak ilk yarım dozu (ardından tam doz) alan küçük bir
grup denek üzerinde %90 etkilidir.
Aşılama tesislerinde depolama
Uzman depolama
Pfizer aşısının stabilitesi, uzman ultra soğuk dondurucular ve saklama gerektirir.
Yerleşik soğuk zincir
Moderna ve AstraZeneca aşıları, mevcut tıbbi dondurucularda ve buzdolaplarında saklanabilir.
Aşı hazırlık
Dondurulmuş aşılar kullanılmadan önce çözülmeli ve oda sıcaklığına
getirilmelidir.
Şişeler herhangi bir renk değişikliği veya görünür partikül açısından
incelenmelidir.
Yerinde çalışma
Çözüldükten sonra Pfizer aşısı, şişe içinde bir salin solüsyonu ile seyreltilmeli ve 10 kez
nazikçe ters çevrilmelidir.
Şişeden çıkmaya hazır
Moderna ve AstraZeneca aşıları, yerinde seyreltme veya özel işlem gerektirmez.
Enjeksiyon
Farklı yaş, cinsiyet ve ağırlıktaki kişiler için uygun ölçü ve
uzunlukta şırıngalar ve iğneler gereklidir.
Koldan vurma
Aşılar üst kola intramüsküler enjeksiyonla uygulanır.
İkinci doz
Takviye atışı, bağışıklık tepkisini güçlendirmeye yardımcı olur.
Pfizer aşısı
3 hafta sonrası
AstraZeneca aşısı
4 hafta sonrası
AstraZeneca, etkinliği artırıp artıramayacağını görmek için aşısını Rusya'nın
Gamaleya Enstitüsü tarafından geliştirilen Sputnik V dahil diğerleriyle
birleştirmeyi düşünüyor.
Moderna aşısı
4 hafta sonrası
Etki
Aşılanmamış gruba kıyasla aşılanan grupta enfeksiyon sayısındaki yüzde
bazında azalma.
Virüsten özellikle risk altında olan 65 yaşın üzerindeki yetişkinlerde etkinlik %94'ün
üzerindeydi
Ciddi bir güvenlik endişesi olmadan ve ciddi vakaları önlemede %100 başarı oranı
İki tam dozda %62 etkilidir, ancak ilk yarım dozu (ardından tam doz) alan küçük bir grup
denek üzerinde %90 etkilidir.
Aşılama tesislerinde depolama
Uzman depolama
Pfizer aşısının stabilitesi, uzman ultra soğuk dondurucular ve saklama gerektirir.
Yerleşik soğuk zincir
Moderna ve AstraZeneca aşıları, mevcut tıbbi dondurucularda ve
buzdolaplarında saklanabilir.
Aşı hazırlık
Dondurulmuş aşılar kullanılmadan önce çözülmeli ve oda sıcaklığına
getirilmelidir.
Şişeler herhangi bir renk değişikliği veya görünür partikül açısından incelenmelidir.
Yerinde çalışma
Çözüldükten sonra Pfizer aşısı, şişe içinde bir salin solüsyonu ile seyreltilmeli ve 10 kez
nazikçe ters çevrilmelidir.
Şişeden çıkmaya hazır
Moderna ve AstraZeneca aşıları, yerinde seyreltme veya özel işlem
gerektirmez.
Enjeksiyon
Farklı yaş, cinsiyet ve ağırlıktaki kişiler için uygun ölçü ve uzunlukta
şırıngalar ve iğneler gereklidir.
Koldan vurma
Aşılar üst kola intramüsküler enjeksiyonla uygulanır.
İkinci doz
Takviye atışı, bağışıklık tepkisini güçlendirmeye yardımcı olur.
AstraZeneca, etkinliği artırıp artıramayacağını görmek için aşısını
Rusya'nın Gamaleya Enstitüsü tarafından geliştirilen Sputnik V dahil diğerleriyle
birleştirmeyi düşünüyor.
Etki
Aşılanmamış gruba kıyasla aşılanan grupta enfeksiyon sayısındaki yüzde
bazında azalma.
Virüsten özellikle risk altında olan 65 yaşın üzerindeki yetişkinlerde etkinlik %94'ün
üzerindeydi
Ciddi bir güvenlik endişesi olmadan ve ciddi vakaları önlemede %100 başarı oranı
İki tam dozda %62 etkilidir, ancak ilk yarım dozu (ardından tam doz) alan küçük bir grup
denek üzerinde %90 etkilidir.
Genel olarak, bir aşının gerçek dünyadaki etkinliği, klinik deneylerdeki etkinliğinden biraz daha düşük
olma eğilimindedir.
Gerçek dünyada, kaç kişinin veya birkaçının optimum dozlama programına ve zaman çizelgesine
uyması gibi birçok öngörülemeyen faktör vardır; bireylerin bağışıklık sistemlerinin nasıl tepki
verdiği; aşının doğru sıcaklıkta saklanıp saklanmadığı; insanların daha önce maruz kaldıklarını
bilip bilmedikleri.
Aşının bir insanı SARS-CoV-2 koronavirüsten ne kadar süre boyunca koruyacağı da bilinmemektedir.
BioNTech CEO'su Uğur Şahin, aşının bağışıklama etkisinin bir yıl süreceği konusunda iyimser
olduğunu söyledi. Uzmanlar, muhtemelen virüsle birlikte yaşamak zorunda kalacağımızı söylüyor.
Kanıtlar, Pfizer-BioNtech, Moderna ve
AstraZeneca tarafından geliştirilen COVID-19 aşılarının,
insanların hastalığı geliştirmesini önlemeye yardımcı olacağını gösteriyor. Sadece
AstraZeneca'nın şu ana kadarki verileri, aşısının virüsün bulaşmasını
önlemeye yardımcı
olabileceğine dair işaretler gösteriyor. Pfizer-BioNtech,
Kaynaklar
Pfizer; Moderna; AstraZeneca; Dünya Sağlık Örgütü; ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri;
Pİngiltere Halk Sağlığı, Birleşik Krallık Hükümeti; Reuters
Michael Ovaska ve Prasanta Kumar Dutta tarafından hazırlandı
Simon Scarr ve Tiffany Wu tarafından düzenlendi
Çeviri
AID Uluslararası Doktorlar Derneği